Thành phố Thủy Nguyên được thành lập dựa trên cơ sở toàn bộ diện tích tự nhiên và quy mô dân số của huyện Thủy Nguyên sau khi điều chỉnh. Thành phố mới có 17 phường và 4 xã, giáp các quận Hải An, Hồng Bàng, Ngô Quyền, tỉnh Hải Dương và tỉnh Quảng Ninh.
Thủy Nguyên có vị trí chiến lược quan trọng về kinh tế, chính trị và an ninh - quốc phòng, là cửa ngõ thông ra vịnh Bắc Bộ. Thành phố hiện có 3 khu công nghiệp chính, mang lại nguồn thu lớn cho ngân sách và tạo việc làm cho hơn 100.000 lao động.
Năm 2024, tổng thu ngân sách Nhà nước của Thủy Nguyên ước đạt 8.953 tỷ đồng, nằm trong top đầu của khối quận/huyện ở TP Hải Phòng. Theo lộ trình, đến năm 2025, Thủy Nguyên đạt tiêu chí đô thị loại III và hướng tới đô thị loại II trước năm 2035.
Quy hoạch đô thị Thủy Nguyên dự kiến dân số đạt 600.000 người vào năm 2035 và 725.000 người vào năm 2045, với tỷ lệ dân số đô thị chiếm hơn 80%. Tổng đất xây dựng dự kiến khoảng 12.700ha vào năm 2035, trong đó đất dân dụng chiếm 5.518ha.
Thành phố sẽ tập trung phát triển hai trung tâm chính: Trung tâm hành chính, chính trị Bắc sông Cấm (trung tâm mới của TP Hải Phòng) và trung tâm hành chính mới tại khu vực Lưu Kiếm - Hòa Bình (hạt nhân phát triển của TP Thủy Nguyên).
Quy hoạch tổng thể của TP. Thủy Nguyên bao gồm 4 vùng không gian đô thị: Vùng đô thị mới Bắc sông Cấm, vùng đô thị công nghiệp và dịch vụ tích hợp gắn liền với khu kinh tế Đình Vũ - Cát Hải, vùng đô thị sinh thái đa chức năng ở Hòa Bình - Lưu Kiếm, và khu vực ven sông Giá được bảo tồn cảnh quan.
