Trong bối cảnh hội nhập sâu rộng và chuỗi cung ứng toàn cầu đầy biến động, Việt Nam đang hướng tới xây dựng một hệ sinh thái logistics hiện đại, tích hợp chặt chẽ vào chuỗi cung ứng toàn cầu. Hai yếu tố then chốt được xác định là logistics số và logistics xanh, được kỳ vọng sẽ giúp các doanh nghiệp tối ưu hóa chi phí, nâng cao khả năng cạnh tranh và mở rộng thị trường.
Tiến sĩ Bùi Bá Nghiêm từ Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công thương) nhận định rằng ngành logistics Việt Nam đã có sự phát triển nhanh chóng và đóng góp quan trọng vào sự phát triển kinh tế. Tuy nhiên ngành này vẫn còn nhiều hạn chế, thị trường logistics chủ yếu tập trung ở nội địa, chưa khai thác hết tiềm năng. Cơ sở hạ tầng logistics còn yếu kém, thiếu đồng bộ và tính kết nối, dẫn đến chi phí logistics cao và làm giảm sức cạnh tranh của các doanh nghiệp Việt Nam. Số lượng doanh nghiệp logistics tăng nhanh, nhưng phần lớn là các doanh nghiệp vừa và nhỏ, hạn chế về vốn, công nghệ và kinh nghiệm quốc tế. Nguồn nhân lực vừa thiếu, vừa yếu và chưa được đào tạo chuyên nghiệp về logistics.
Để phát triển ngành logistics trong tương lai, cần có những đột phá trong việc xây dựng và hoàn thiện thể chế pháp luật, cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh và khuyến khích các thành phần kinh tế tham gia. Đồng thời, cần đẩy mạnh đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng logistics đồng bộ và hiện đại. Các doanh nghiệp cần tăng cường liên kết, chủ động tái cơ cấu, ứng dụng khoa học công nghệ, chuyển đổi số và chuyển đổi xanh vào hoạt động kinh doanh, cũng như nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và dịch vụ.
Giám đốc LEX Việt Nam, Phạm Nguyễn Thanh Quang, chia sẻ rằng trong kỷ nguyên 4.0, logistics đã trở thành một ngành dịch vụ công nghệ cao. LEX Việt Nam đã ứng dụng nhiều công nghệ mới như trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (Big Data), internet vạn vật (IoT) và hệ thống quản lý chuỗi cung ứng để tự động hóa quy trình và nâng cao trải nghiệm người dùng. Hệ thống AI được tích hợp trong tất cả các khâu, từ dự báo đơn hàng, tối ưu hóa tuyến giao hàng, điều phối kho vận đến phân tích hành vi tiêu dùng. Nhờ các công nghệ mới, nhiều mô hình kinh doanh mới như giao hàng tức thời hoặc giao hàng theo khung giờ đã ra đời và được áp dụng một cách thuận lợi. Việc chuyển đổi số giúp doanh nghiệp logistics tăng tốc độ xử lý và đóng gói đơn hàng, giảm sai sót, tối ưu thời gian giao hàng, từ đó nâng cao năng suất, giảm chi phí và tối ưu vận hành. Ông Quang đề xuất rằng các doanh nghiệp logistics Việt Nam cần ưu tiên đầu tư vào công nghệ và phát triển nguồn nhân lực logistics số.
Tổng Giám đốc Tập đoàn Macstar, Cáp Trọng Cường, nhấn mạnh rằng xanh hóa là xu thế toàn cầu không thể đảo ngược và là điều kiện bắt buộc để hội nhập. Xanh hóa logistics hiện là vấn đề sống còn đối với doanh nghiệp logistics Việt Nam, đặc biệt trong các lĩnh vực vận tải, cảng biển và kho bãi. Tuy nhiên, việc chuyển đổi xanh đối mặt với nhiều thách thức như thiếu hành lang pháp lý rõ ràng, thiếu vốn đầu tư vào công nghệ và phương tiện xanh, thiếu giải pháp cụ thể và nguồn nhân lực cho chuyển đổi xanh. Ông Cường kiến nghị Nhà nước xây dựng bộ tiêu chí logistics xanh quốc gia và có các chính sách tài chính ưu đãi để hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi. Ông cũng đề xuất tận dụng lợi thế của vận tải thủy để thúc đẩy xanh hóa ngành logistics, giúp giảm áp lực cho đường bộ, tối ưu hóa chi phí và giảm phát thải tới 70% so với vận tải đường bộ.
Phó Tổng Giám đốc Công ty Logistics Quốc tế Bắc Giang, Trương Thị Mùi, cho rằng vận tải đường bộ vẫn chiếm tỷ trọng lớn (70-75%) tại Việt Nam, đẩy chi phí logistics lên cao và làm cho hệ thống dễ bị tổn thương trước biến động giá nhiên liệu và ùn tắc. Các phương thức vận tải khác như đường sắt và đường thủy chưa được phát huy do thiếu liên kết hạ tầng, quy hoạch manh mún và công nghệ lạc hậu. Việc tích hợp vận tải đa phương thức với hệ thống kho thông minh và xây dựng chuỗi cung ứng đa tầng sẽ giúp giảm 10-15% chi phí logistics. Bà Mùi kiến nghị Nhà nước ưu tiên đầu tư cho vận tải đường thủy và đường sắt, đồng thời hỗ trợ doanh nghiệp tham gia đầu tư vào các hệ thống logistics đa phương thức hiện đại.
Với sự đồng hành của Chính phủ, các bộ, ngành, địa phương và cộng đồng doanh nghiệp, Việt Nam hoàn toàn có thể xây dựng một hệ thống logistics xanh, thông minh và kết nối toàn trình, tạo bước nhảy vọt cho năng lực cạnh tranh quốc gia.
