Dự án đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng được đề xuất xây dựng với mục tiêu hiện đại hóa mạng lưới đường sắt quốc gia, tăng cường kết nối vận tải giữa Việt Nam và Trung Quốc, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội dọc hành lang kinh tế Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng. Tuyến đường sắt mới này cũng nhằm mục tiêu quốc phòng, an ninh, bảo vệ môi trường và ứng phó với biến đổi khí hậu.
Dự án có điểm đầu tại ga Lào Cai mới, kết nối với ga Hà Khẩu Bắc (Trung Quốc), và điểm cuối tại khu bến Lạch Huyện, đi qua 9 tỉnh thành. Tổng chiều dài tuyến chính khoảng 390,9 km, cùng 27,9 km tuyến nhánh. Đường sắt được xây dựng mới theo khổ 1.435 mm, điện khí hóa, vận chuyển cả hành khách và hàng hóa với tốc độ thiết kế 160 km/h ở đoạn Lào Cai - Nam Hải Phòng và 120 km/h ở khu vực Hà Nội.
Tổng vốn đầu tư dự kiến khoảng 203.231 tỷ đồng, sử dụng công nghệ đoàn tàu động lực tập trung và hệ thống thông tin, tín hiệu hiện đại. Dự án sẽ cần khoảng 2.632 ha đất và tái định cư cho khoảng 19.136 người, hình thức đầu tư được đề xuất là đầu tư công.
Ủy ban Kinh tế của Quốc hội đánh giá dự án đáp ứng tiêu chí quan trọng quốc gia và hồ sơ phù hợp với Luật Đầu tư công. Tuy nhiên, Ủy ban đề nghị làm rõ sự phù hợp của dự án với quy hoạch sử dụng đất quốc gia và các quy hoạch tỉnh, cũng như việc chuyển giao công nghệ và đảm bảo yêu cầu lưỡng dụng, quốc phòng, an ninh.
Hướng tuyến dự án cơ bản đi dọc theo cao tốc Nội Bài - Lào Cai và Hà Nội - Hải Phòng nhằm giảm thiểu thu hồi đất và tái định cư. Ủy ban đề nghị rà soát kỹ lưỡng để lựa chọn phương án tối ưu, đảm bảo kết nối hiệu quả với các mạng lưới giao thông khác.
Về phân kỳ đầu tư, Ủy ban Kinh tế cho rằng việc đầu tư theo quy mô đường đơn trong giai đoạn đầu là phù hợp với nguồn lực và nhu cầu hiện tại, trong khi vẫn thực hiện thu hồi đất theo quy hoạch đường đôi để mở rộng trong tương lai. Việc hoàn thiện tuyến đường sắt sẽ được nghiên cứu khi nhu cầu tăng cao.
Ủy ban cũng yêu cầu làm rõ sự khác biệt giữa "ga" và "trạm tác nghiệp kỹ thuật", đồng thời rà soát và mở rộng quy mô một số ga quan trọng như ga Lào Cai và ga Bảo Thắng để đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội.
