Mô hình phát triển đô thị định hướng giao thông công cộng TOD đang trở thành xu hướng tất yếu trong quy hoạch đô thị hiện đại và bền vững trên thế giới. TOD không chỉ tập trung vào phát triển xung quanh các trạm giao thông công cộng mà còn khuyến khích lối sống bền vững, giảm phụ thuộc vào phương tiện cá nhân và tạo dựng cộng đồng đô thị hài hòa.
TPHCM và Hà Nội là hai đô thị trọng điểm của Việt Nam đang đối mặt với những vấn đề phức tạp của đô thị hóa nhanh chóng. Cả hai thành phố đều đang triển khai các dự án giao thông công cộng lớn như hệ thống metro và BRT, tạo cơ hội lý tưởng để ứng dụng mô hình TOD. TPHCM là trung tâm kinh tế năng động với sự mở rộng mạnh mẽ về phía các vùng ngoại ô, trong khi Hà Nội là trung tâm hành chính văn hóa với sự phát triển tập trung tại khu vực nội đô.
Nhật Bản, Singapore và Thụy Điển là những quốc gia đã chứng minh tính hiệu quả của TOD. Tokyo Nhật Bản đã xây dựng một môi trường đô thị tích hợp với mạng lưới tàu điện ngầm dày đặc, giảm ùn tắc giao thông và bảo vệ môi trường. Singapore nổi bật với quy hoạch chặt chẽ kết hợp giao thông công cộng với nhà ở giá rẻ, giảm áp lực lên trung tâm thành phố và cung cấp nhà ở chất lượng. Stockholm Thụy Điển chú trọng bảo tồn không gian xanh và đảm bảo tính đa dạng trong cấu trúc dân cư, khuyến khích lối sống bền vững.
TPHCM và Hà Nội đang đối mặt với ùn tắc giao thông nghiêm trọng, ô nhiễm không khí và áp lực dân số tại các khu vực trung tâm. TPHCM đã đưa vào hoạt động tuyến Metro số 1, còn Hà Nội đã vận hành tuyến đường sắt đô thị Cát Linh Hà Đông. Tuyến Metro số 1 tại TPHCM được kỳ vọng sẽ kích thích sự phát triển các khu vực xung quanh nhà ga, trong khi Hà Nội tiếp tục triển khai tuyến Nhổn Ga Hà Nội.
Mặc dù có nhiều thuận lợi như tốc độ đô thị hóa nhanh và nhu cầu về giao thông công cộng, TOD tại TPHCM và Hà Nội cũng đối mặt với nhiều thách thức. Sự thiếu hụt nguồn lực tài chính, sự phối hợp chưa đồng bộ giữa các cơ quan chức năng và thay đổi thói quen di chuyển của người dân là những rào cản lớn.
Khi TOD được triển khai thành công, người dân, xã hội, môi trường và nền kinh tế đều được hưởng lợi. TOD giúp giảm thời gian và chi phí di chuyển, cải thiện chất lượng sống, giảm ô nhiễm, bảo tồn không gian xanh và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế khu vực.
Để thúc đẩy TOD, cần một chiến lược toàn diện và đồng bộ từ quy hoạch đô thị, chính sách hỗ trợ đến thu hút hợp tác và đầu tư. Quy hoạch đô thị cần tối ưu hóa không gian xung quanh các ga giao thông, xây dựng các khu đô thị nén và ưu tiên giao thông phi cơ giới. Chính phủ cần đưa ra các ưu đãi thuế và hỗ trợ tài chính thông qua cơ chế hợp tác công tư PPP. Cần thu hút doanh nghiệp tham gia phát triển hạ tầng và bất động sản, đồng thời hợp tác quốc tế để học hỏi kinh nghiệm.
TOD không chỉ là giải pháp cho những thách thức mà TPHCM và Hà Nội đang đối mặt mà còn là chìa khóa để hướng đến tương lai phát triển bền vững. Sự hợp tác giữa chính quyền, doanh nghiệp và người dân là yếu tố cốt lõi để hiện thực hóa mô hình này và xây dựng các đô thị đáng sống.
